Một quần thể di tích khổng lồ với tuổi đời khoảng 3000 năm, bao gồm chuỗi các cấu trúc cổ, một khoảng bục lớn và kim tự tháp, đã được xác nhận là tập hợp công trình rộng lớn và lâu đời nhất được phát hiện thuộc nền văn minh Maya. Quần thể này nằm tại khu vực Aguada Fénix, bang Tabasco, Mexico, được biết đến là nơi bắt nguồn của nền văn minh Maya cổ đại.
Ảnh mô phỏng bục đài lớn tại Aguada Fénix, qua công nghệ laser trên không LiDAR (Ảnh: Takeshi Inomata)
Phát hiện này được công bố trên tập san học thuật uy tín Nature, được khám phá nhờ khai quật và thiết lập bản đồ trên không qua công nghệ LiDAR. Đây là bằng chứng mới nhất cho thấy rằng, người Maya đã xây dựng các công trình hoành tráng từ thuở khai nguyên, lớn hơn cả những gì được hoàn thành vào khoảng hơn một thiên niên kỷ sau trong thời kỳ Classic Maya (năm 250-900 sau Công nguyên), thời điểm đế chế này đang phát triển rực rỡ nhất.
Nhà khảo cổ Takeshi Inomata từ Đại học Arizona cho biết, quy mô tổng thể của khu phức hợp ít nhất là 130 triệu feet khối (gần 3,7 triệu m³), vượt qua cả thể tích kim tự tháp lớn nhất của văn minh Ai Cập. Theo ước tính của ông, cần ít nhất 5000 người làm việc liên tục trong hơn 6 năm để hoàn chỉnh công trình này.
Ảnh thực về bục đài lớn ở Aguada Fénix, cho thấy khu vực này bị “che phủ” bởi cây cối (Ảnh: Takeshi Inomata)
Các nhà nghiên cứu cho rằng đây là một “trung tâm thực hiện lễ nghi”, dành cho những mục đích tụ họp, như các hoạt động rước lễ hay nghi thức cổ đại.
Giai đoạn khởi công của khu phức hợp được cho là đã bắt đầu từ tận khoảng 1000 năm trước Công Nguyên, dựa trên niên đại của carbon phóng xạ nằm trong khu vực. Tuy vậy, việc thiếu vắng các công trình có tuổi đời cao hơn xung quanh cho thấy rằng, nhiều khả năng những cư dân trong vùng đã di chuyển giữa các “trạm” dân cư dựng lên tạm thời để săn bắn và hái lượm.
Không có kiến trúc nhà ở nào được tìm thấy xung quanh bục, vậy nên các nhà nghiên cứu chưa rõ về dân số từng sinh sống cạnh khu phức hợp. Nhà khảo cổ Jon Lohse chia sẻ, ông tin rằng đây là bằng chứng điển hình cho xã hội sơ khai của người Maya, thể hiện khả năng phối hợp cao độ của con người trong xã hội chuộng bình đẳng, ít có sự phân chia giai cấp rõ ràng.
Tàn tích Zapotec, mang tên "Monte Alban" ở Oaxaca, Mexico
Đồng tác giả của nghiên cứu, bà Verónica Vázquez López thuộc Đại học Calgary, tin rằng công trình mang tính biểu tượng, thể hiện sự gắn kết giữa nhiều nhóm người trong vài thế hệ. Niềm tin này được củng cố qua các bằng chứng được tìm thấy trong khu vực, như các lưỡi rìu bằng ngọc quý có thể là hình tượng cho cột mốc hoàn thành công trình, hay là những mảng nền đất màu khác nhau sắp đặt theo họa tiết, có thể là biểu trưng cho nhiều nhóm người đã đóng góp cho quần thể.
Để củng cố quan điểm trên, bà Vázquez López chia sẻ rằng, các cư dân ngày nay tại những khu vực khác nhau trong một số thị trấn ở Mexico vẫn thay phiên lau dọn những quảng trường của nhà thờ trung tâm nơi họ sống.
Cấu trúc hoành tráng tại Aguada Fénix này đã bị bỏ hoang trước năm 750 trước Công Nguyên. Sau đó hơn 1000 năm, vào thời kỳ Classic Maya, các cư dân hậu thế đã xây dựng các kim tự tháp cao hơn cùng trong khu vực. Tuy nhiên, những công trình mới hơn này chỉ dành riêng cho những người có địa vị trong xã hội, với các bục đài nhỏ hơn nhiều và ít không gian để cộng đồng có thể tập trung, quây quần như trước đó.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!