Quang cảnh lễ hội đền Hát Môn. (Nguồn: TTXVN)
Quần thể di tích gắn liền với những giá trị vật thể và phi vật thể của đền thờ Hai Bà Trưng ở Hát Môn, là điểm đến thu hút của hàng vạn du khách thập phương trong ba lễ hội truyền thống hàng năm vào ngày 6/3, 4/9 và 23 tháng Chạp Âm lịch.
Theo sách Thiên Nam ngữ lục, Hai Bà Trưng đã tuyên đọc những lời sắt son, đầy uy dũng trước đàn thề xuất quân tại cửa sông Hát (sông Đáy, Phúc Thọ, Hà Nội ngày nay) vào mùa Xuân năm Canh Tý để dựng cờ khởi nghĩa đánh đuổi giặc Đông Hán. Bởi thế, trong số những đền thờ được lập nên để tưởng nhớ công lao của hai nữ anh hùng Trưng Trắc, Trưng Nhị, đền Hát Môn, là nơi lưu giữ nhiều dấu ấn và những câu chuyện lịch sử giá trị nhất về khởi nghĩa Hai Bà Trưng.
Với người dân ở Phúc Thọ, đền Hát Môn là nơi linh thiêng, nhưng vô cùng gần gũi. Giá trị của di tích này không chỉ hiện hữu trong ba lễ hội lớn hàng năm, mà còn nằm ở hệ thống kiến trúc tinh xảo và những đồ thờ tự cổ chứa đựng ý nghĩa sâu xa khẳng định, đền Hát Môn là ngôi đền thiêng dựng lên tại chính nơi Hai Bà Trưng đã hy sinh oanh liệt, để nhắc hậu thế về giá trị của độc lập dân tộc.
Người Hát Môn dù đi đâu về đâu cũng mang một lời thề là trước ngày 6/3 Âm lịch, cũng là lễ hội bánh trôi lớn nhất trong năm tại đền Hát Môn, sẽ không ai ăn bánh trôi. Bởi những chiếc bánh đầu tiên tinh khiết nhất, phải dành để dâng lên hai người nữ anh hùng hào kiệt đã yên nghỉ trong lòng sông mẹ. Một chi tiết tưởng nhỏ ấy, nhưng lại ẩn chứa thông điệp đã bền bỉ tồn tại suốt hàng trăm năm, nhắc nhở hậu thế không bao giờ được quên công lao những anh hùng dân tộc.
Đền Hát Môn, Phúc Thọ, Hà Nội với vai trò lịch sử của mình, chính là sợi dây nối quá khứ với hiện tại, là di sản quý báu để những thế hệ hôm nay tự hào về truyền thống hào hùng của cha ông, đặc biệc là phẩm chất anh hùng bất khuất của người phụ nữ Việt Nam.