Âm nhạc và trí nhớ
Một số nghiên cứu đã nhấn mạnh sức mạnh của âm nhạc trong việc mở khóa ký ức trong não. Một nghiên cứu nổi tiếng được thực hiện bởi ba nhà tâm lý học vào năm 1999 đã phát hiện ra rằng khi sinh viên đại học nghe những bài hát nổi tiếng cũ và mới, ký ức của tất cả họ đều hiện về. Một số là những ký ức chung chung hơn, chẳng hạn như về thời gian hoặc địa điểm, trong khi những ký ức khác mang tính nội tạng hơn.
Tại sao điều này xảy ra?
Vâng, một phần của nó có liên quan đến ý nghĩa. Trong nhiều khoảnh khắc quan trọng nhất của cuộc đời chúng ta, đặc biệt là tất cả những "lần đầu tiên" của chúng ta, như nụ hôn đầu tiên, điệu nhảy đầu tiên... âm nhạc đang vang lên. Vì vậy, dù có ý thức hay vô thức, chúng ta đều kết hợp bài hát cụ thể đó với ký ức cụ thể đó và nhiều năm sau, khi nghe lại bài hát đó, chúng ta sẽ quay lại khoảnh khắc đó. Khoa học đằng sau quá trình này có liên quan đến chất hóa học trong não của chúng ta.
Nghiên cứu cho thấy rằng khi chúng ta nghe bản nhạc yêu thích, chúng ta sẽ cảm thấy các hormone tốt và các chất dẫn truyền thần kinh (như oxytocin, dopamine, serotonin) tràn vào não chúng ta. Điều này đặc biệt đúng ở độ tuổi từ 12 đến 22, độ tuổi mà não bộ phát triển nhanh chóng. Nói cách khác, thứ âm nhạc chúng ta nghe trong thời gian này sẽ ăn sâu vào não chúng ta - đó là lý do tại sao bạn vẫn nhớ hết lời của bài hát nhạc pop đó, mặc dù đã nhiều năm rồi bạn không nghe nó.
Điều tương tự cũng xảy ra với những cảm xúc mà chúng ta trải qua trong thời gian này. Khi sức mạnh của hai yếu tố này – âm nhạc và cảm xúc – va chạm với nhau, chúng sẽ tạo ra những kỷ niệm mạnh mẽ và gần như khó quên. Đó là lúc vai trò của âm nhạc đối với sự lão hóa xuất hiện…
Âm nhạc bảo vệ não bộ như thế nào?
Các rối loạn thần kinh như chứng mất trí nhớ và bệnh Alzheimer đang phổ biến hơn bao giờ hết, có nghĩa là con người đang ngày càng tách rời khỏi trí nhớ của mình sớm hơn trong cuộc sống. May mắn thay, khả năng tác động đến trí nhớ của âm nhạc có thể giúp ích cho những người mắc chứng rối loạn này vì nó có thể kích hoạt nỗi nhớ và làm sống lại những ký ức trong quá khứ.
Liệu pháp âm nhạc là một hình thức điều trị chứng sa sút trí tuệ đã được nghiên cứu kỹ lưỡng (nó không chữa khỏi chứng sa sút trí tuệ nhưng có thể giúp giảm nhẹ chứng sa sút trí tuệ cho những người mắc chứng này). Một nghiên cứu được thực hiện vào năm 2020 đã mang lại kết quả đầy hứa hẹn, phát hiện ra rằng âm nhạc cải thiện chức năng nhận thức ở những người mắc chứng mất trí nhớ, trong khi Harvard Health báo cáo rằng việc nghe nhạc sẽ kích hoạt lại các bộ phận của não liên quan đến trí nhớ.
Một nghiên cứu khác cho thấy cảm giác hoài niệm tạo điều kiện thuận lợi cho việc nhớ lại thông tin ở những người mắc chứng mất trí nhớ. Cuối cùng, nghiên cứu đã chỉ ra rằng chơi một nhạc cụ thực sự có thể giúp ngăn ngừa chứng mất trí nhớ. Điểm mấu chốt: âm nhạc là một công cụ mạnh mẽ để tạo ra, gợi lại và lưu giữ ký ức của chúng ta, khiến nó trở thành một công cụ mạnh mẽ không kém để giúp tất cả chúng ta dễ dàng tránh được sự suy giảm nhận thức và tuổi tác.
Âm nhạc có thể đưa bạn quay lại rất nhiều khoảnh khắc trong cuộc sống, bao gồm cả những khoảnh khắc mà bạn không biết đã tác động đến bạn đến vậy. Không thể phủ nhận sức mạnh của âm nhạc! Nó kết nối chúng ta, tiếp thêm sinh lực cho chúng ta và gợi lên những cảm xúc sâu sắc trong chúng ta mà nhiều người trong chúng ta không thể chạm tới được.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!