Dưới đây là bài phân tích đáng suy ngẫm và những lời khuyên quý báu của Tiến sỹ Richard Graham, Bác sỹ tâm lý người Anh thuộc tổ chức The London Digital Mental Well-being Service về tác động của công nghệ số đến sức khỏe tinh thần của con người, đặc biệt là giới trẻ trong thời đại công nghệ số.
Mạng xã hội và thời đại kỹ thuật số đã đem lại những lợi thế to lớn và nâng cao chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, mức độ ảnh hưởng của chúng đến đời sống của con người, đặc biệt là thanh thiếu niên, là điều lo ngại đáng báo động.
Trong 15 năm hành nghề bác sỹ tư vấn và điều trị tâm lý, tôi đã nhận thấy những ảnh hưởng tiêu cực của việc dành quá nhiều thời gian ngồi trước màn hình đến sức khỏe tinh thần của trẻ. Mạng xã hội, trò chơi trực tuyến và các dịch vụ streaming (truyền tải nội dung qua Internet) như Netfix đang tăng theo cấp số nhân và chúng ta đang chơi trò “đuổi bắt” khi đánh giá về ảnh hưởng lâu dài đến giới trẻ.
Ảnh minh họa (Nguồn: shutterstock).
Trong thời gian làm việc ở Bệnh viện Tavistock ở London, tôi đã có những bệnh nhân nghiện game và mạng xã hội đến mức ngồi trước màn hình 16 đến 18 tiếng mỗi ngày và hậu quả là họ thường kém ăn, thiếu ngủ trầm trọng và con đường học hành dở dang.Điều rõ ràng có thể thấy là nó dẫn đến cùng kết quả và mô hình hành vi như trong những trường hợp nghiện ngập khác, đó là một số người dường như không thể ngừng làm một số điều dù biết là có hại cho bản thân.
Sức ép bắt kịp thời đại là một trong tác nhân thu hút mọi người tham gia các mạng xã hội và các trò chơi trực tuyến. Đó dường như còn là một thế giới quyến rũ với nhiều phần thưởng hấp dẫn. Một người chơi game Fortnite lập ra những đoạn video đăng tải trên kênh Youtube có thể kiếm hàng triệu đô la.
Những thanh thiếu niên không thể ăn ngon, ngũ kỹ và học tốt cũng bị ảnh hưởng chí ít vì họ đang làm giảm cơ hội phát huy toàn bộ tiềm năng của mình.
Tuổi thanh xuân là cột mốc quan trọng để phát triển trí não, khi cơ thể và trí tuệ chuẩn bị cho cuộc sống trưởng thành dưới sự tác động của các quá trình thay đổi hormone và cơ thể. Do đó, bạn cần tôn trọng sinh học và dành thời gian ăn và ngủ đủ, xây dựng các mối quan hệ, nuôi dưỡng hoài bão và ý thức mục đích để nhân ra tiềm năng của mình ở thời điểm phát triển quan trọng này.
Nguy cơ của việc ngồi quá lâu trước màn hình sẽ làm gián đoạn và ức chế giai đoạn này. Điều thú vị là CEO của Netfix đã nói đối thủ cạnh tranh chính của dịch vụ xem phim trực tuyến lớn nhất của Mỹ này chính là giấc ngủ của bạn. Chế độ auto-play (tự phát) ở cuối ở những tập kéo dài bất tận khiến người xem khó dừng lại. Thời gian báo tắt trước khi phim chiếu trở lại chỉ là 5 giây.
Đáng nực cười, Netfix là một dịch vụ có thuê bao và trên thực tế không nhất thiết phải giữ mọi người “dán mắt” vào màn hình như vậy song đó giống như một cuộc đua vũ trang hay tư duy cơn sốt vàng đã lấn án và nhà cung cấp này muốn trở thành một mạng “được xem nhiều nhất”.
Toàn bộ nền kinh tế số được thiết kế nhằm “giữ chân” người sử dụng ngồi trước màn hình lâu nhất có thể vì mục đích quảng cáo. Giới trẻ có thể đã quen với điều này và bắt đầu cảm thấy điều đó là hiển nhiên, ngoài tầm kiểm soát của mình. Họ có thể bắt đầu mất đi khả năng chủ động lựa chọn, thực hiện ý chí tự do và có thể bắt đầu cảm thấy phiền toái khi thấy những thông báo nhắc nhở trên màn hình.
Chúng ta cần các nhà cung cấp như Youtube và Netfix nhất trí hành động một cách có trách nhiệm và cung cấp các công cụ cho người sử dụng mạng xã hội tốt mà không gây hại. Facebook và các mạng xã hội khác cần được xem như là những phương tiện như nước và điện, chúng ta không thể thiếu chúng và điều đó có nghĩa chúng cần được điều tiết để cung cấp nội dung sạch, an toàn mà chúng ta có thể tin cậy.
Các cơ quan giáo dục cần tìm ra cách giúp giới trẻ tương tác một cách tích cực trên mạng xã hội và phát huy niềm đam mê của trẻ trên tinh thần xây dựng.
Vậy chúng ta có thể làm gì và giúp giới trẻ như thế nào?
Tiếp cận nội dung an toàn
Điều quan trọng chúng ta cần phải dạy giới trẻ về sự an toàn và cách quản lý việc sử dụng Internet của chúng. Điều đó đồng nghĩa bảo vệ chúng trước những người lạ trong các cuộc chơi video nhiều bên tham gia hay các diễn đàn trực tuyến hoặc giảm nguy cơ chúng bị “tấn công”, dọa dẫm, lôi kéo, tiếp xúc với nội dung xấu trên mạng bằng cách tránh một số mạng giả mạo. Điều này rất dễ dàng xảy ra bởi nội dung gây nhiễu hoặc không phù hợp với lứa tuổi, vì thế giới trẻ cần học cách làm thế nảo để giảm thiểu rủi ro này.
Biết chắt lọc thông tin
Chúng cần học cách tư duy một cách thấu đáo về những gì nghe thấy hay đọc trên mạng và biết tự kiểm chứng với thực tế. Các đoạn video trên Youtube có thể hoàn toàn bịa đặt. Những câu chuyện đăng tải có thể chỉ là hư cấu. Sự tự chủ có thể ngăn chặn chúng hành động tương tự và cho chúng thời gian suy nghĩ thấu đáo về điều đó.
Khai thác mạng một cách tích cực
Thay vì chỉ cuộn màn hình để đọc tin tin tức, chìm đắm vào những thứ sầu não mà bạn không thể thay đổi, hãy cố gắng và tìm cách tương tác với gia đình và bạn bè một cách tích cực. Hãy sử dụng Internet để tổ chức các sự kiện trực tuyến hay truyền tải trực tiếp các cuộc nói chuyện tích cực đến một cộng động rộng lớn hơn. Sử dụng mạng xã hội để nâng cao sự tiếp cận đến các hoạt động mà bạn thấy có ích và đáng như tham gia các câu lạc bộ, các lớp yoga, các lớp hội hoạ...
Digital detox (Thanh lọc công nghệ)
Giống như bất kỳ bộ phần nào đó trong cơ thể, não bộ khi bị kích thích quá mức có thể trở nên mệt mỏi và cần sự nghỉ ngơi. Digital detox có thể giúp “chỉnh lại” đồng hồ và phá vỡ những thói quen có hại. Hãy rời bỏ màn hình và không dùng điện thoại chỉ trong thời gian ngắn để giúp não bộ hồi phục. Điều quan trọng là điều đó sẽ giúp bạn lấy lại đúng sự cân bằng./.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!