Chủ động được nguồn nguyên liệu và tận dụng than xấu có giá thấp vào sản xuất, các nhà máy nhiệt điện than của Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) luôn có giá thành phát điện thấp hơn các nhà máy nhiệt điện than ngoài TKV. Tuy vậy, vào những ngày này, khi nguồn nước thủy điện dồi dào, đặc biệt cả ba tổ máy của thủy điện Lai Châu đã đi vào sản xuất, giá bán điện của các nhà máy nhiệt điện than này vẫn quá cao.
Với hai tổ máy có công suất 440MW, hiện Nhà máy Nhiệt điện Đông Triều chỉ chạy một nửa công suất vì giá mua điện của EVN thấp hơn giá thành nếu chạy cả hai tổ máy sẽ lỗ.
Vào thời điểm này, nhiều nhà máy nhiệt điện than trên cả nước cũng rơi vào cảnh hoạt động không hết công suất. Việc EVN ưu tiên mua các nguồn điện giá rẻ là hoàn toàn đúng với việc vận hành thị trường mua bán điện cạnh tranh. Nhưng thực tế còn cho thấy, giá thành của nhiệt điện than hiện vẫn rất cao do chi phí xử lý môi trường quá lớn.
Tình trạng gây ô nhiễm môi trường của các nhà máy nhiệt điện than trên toàn quốc diễn ra khá phổ biến và gây bức xúc trong dư luận xã hội. Thậm chí, trong quy hoạch điện VII điều chỉnh, Chính phủ đã loại bỏ 18 nhà máy nhiệt điện than vì mức độ ô nhiễm môi trường quá lớn. Để đáp ứng điều kiện môi trường mới, nhiều nhà máy nhiệt điện than sẽ phải tiếp tục đầu tư xử lý ô nhiễm môi trường và càng làm tăng giá thành sản xuất điện.
Trong quy hoạch điện VII điều chỉnh, đến năm 2020, tổng công suất các nhà máy nhiệt điện than giảm 5,3% so với quy hoạch điện VII, còn chiếm khoảng 42,7% tổng công suất nguồn. Về lâu dài, trong khi chưa thể tìm kiếm được các nguồn điện thay thế, nhiệt điện than vẫn sẽ chiếm tỷ trọng quan trọng trong tổng cơ cấu nguồn điện.
Hầu hết các nhà máy nhiệt điện than tập trung ở miền núi phía Bắc gần nguồn nguyên liệu than. Điều này sẽ khiến giá thành sản xuất điện rẻ hơn việc xây dựng các nhà máy tại khu vực phía Nam. Tuy nhiên, việc tập trung quá lớn tại phía Bắc cũng phát sinh không ít bất cập và tiềm ẩn nguy cơ thiếu điện cho miền Nam nếu đường truyền tải điện Bắc - Nam gặp sự cố.
Tuy nhiên, việc xây dựng các nhà máy nhiệt điện than tại khu vực phía Nam sẽ xa nguồn cung cấp nguyên liệu bởi tăng chi phí vận chuyển khiến giá thành sản xuất điện sẽ tăng. Mặt khác, nguồn than trong nước đã cạn kiệt và phải nhập khẩu than nên nguy cơ giá nguyên liệu đầu vào tăng sẽ có thể xảy ra trong nhiều năm tới.
Với một loạt những vấn đề không dễ xử lý, giá thành sản xuất nhiệt điện than chắc chắn sẽ tăng cao. Vì vậy, việc gia tăng nhiệt điện than trong tổng cơ cấu nguồn điện sẽ gây áp lực lớn đến việc tăng giá điện.
Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam tại TV Online!